Τετάρτη 13 Οκτωβρίου 2010

ΛΕΣΒΙΑΚΑ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ - ΤΑ ΑΔΙΑΝΤΡΟΠΑ - ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

ΜΕ ΤΗ ΛΕΞΗ : ΚΑΤΣΙΚΑ

1. Ι καλύτιρους μάστουρας είνι τσ' κατσίκας ι κώλους
π' κάν' κουμπουλόγια. **
Ειρωνική απάντηση, σε κάποιον που καφκιέται για την καλή δουλειά που κάνει.

** βιρβιτσλιά, το αποπάτημα της κατσίκας που είναι μικρά συμμετρικά κομμάτια και μοιάζουν με χάντρες κομπολογιού.

Η δ'λειά τς θαρρείς που βγαίν'
απ' τς κατσίκας τουν κώλου.
Αντίθετα με την προηγούμενη, τούτη η φράση δεν είναι καθόλου ειρωνική. Λέγεται για τις χρυσοχέρες νοικοκυρές, που οι δουλειές τους είναι πάντα ομορφοκαμωμένες (π.χ. εργόχειρα).

Ανάλογη είναι και η έκφραση :
H δλειά τς βγαίν' απ' τ' φιδιού του στόμα.
Από όπου βγαίνει η τόσο λεπτή γλωσσίτσα του φιδιού!

ΜΕ ΤΗ ΛΕΞΗ : ΚΩΛΟΣ

1.Τουν κώλου σ' πστέβγισι,
τα πκάμσα σ' χέγ'ς. (Αγιάσος).

Μην εμπιστεύεσαι σε ανίδεους ή σε ανίκανους γιατί θα πάθεις ζημιές.

Παραλλαγή :
2.Άμα πστιφτείς στουν κώλου σ',
χέγ'ς του βρατσί σ'.

Παραλλαγή :
3. Τουν κώλου σ' βάγ'ς μάγειρα;
Σκατά σι μαγειρεύγ'.

4. Μ' έναν κώλου γιρνάς,
μ' ένα βιό δε γιρνάς.
Γνωμική παροιμία. Λέγεται για να δείξουν ότι οι περιουσίες μπορεί να μηδενιστούν μέχρι να γεράσει ο άνθρωπος.

5. Τουν έβαλι νέφτ΄στου κώλου τ'.
Τον "ταρακούνησε" για να κάνει γρήγορα τη δουλειά που του ανάθεσε.

6. (Αυτοί) είνι κώλους τσι βρακί.
Είναι πολύ συνδεδεμένοι. Φίλοι που δεν χωρίζουν.
Ανάλογη παροιμία : Είνι νύχ' τσι κριγιάς.
Παραλλαγή :
7....μ' έναν κώλου κλάνιν.

8. Γλυκός ι νύπνους την αυγή;
Γυμνός ι κώλους τη Λαμπρή.
Παρατήρηση για τους υπναράδες που αργούν το πρωί να πάνε στη δουλειά τους. Κάτ' επέκταση : Δεν θα προκόψουν.

Ανάλογη
9. Ι νύπνους θρεύγει μάγουλα
τσι ξιστσιπάζει κώλοι.

Με παραλλαγή:
....τσι ξιβρακώνει κώλους.

10. Δεν είνι : Βρέξι κώλου, φάγι ψάρια.
Για εκείνους που νομίζουν πως όλα είναι εύκολα. Με το να μπεις στη θάλασσα και να βραχείς δε σημαίνει πως θα πιάσεις ψάρια.

Λέγεται και :
11. Σα δε βρέξς κώλου, δε τρως ψάρ'.
Φυσικά με την έννοια πως για να επιτύχεις κάτι, πρέπει να καταβάλεις κόπο.

12. Έχ' τ' κώλου τ' του τραγούδ'.
Για τους αναίσθητους και αδιάντροπους, που ότι και να συμβαίνει γύρω τους αδιαφορούν και σκέφτονται μόνο πως θα περνούν εκείνοι καλά.

13. Έλα άμα συ βαστά ι κώλου σ' !
 Πρόκληση σε εκείνους που κάνουν τον "καμπόσο" και απειλούν δυνατότερούς τους.

14. Κώλους άκλαστους δε γίνιτι.
Για αδύνατα πράματα. Λέγεται και για τα ανθρώπινα λάθη, κι ακόμη σα δικαιολογία για κάτι που έγινε άπρεπο.

15. Έχ' κουλουσφίξις.
Σε όσους έχουν επιτακτική ανάγκη να τελειώσουν κάτι που επείγει. Λέγεται επίσης για εκείνους που κάτι σοβαρό τους απασχολεί και δεν βρίσκουν λύση.
Ανάλογη :
16. Τουν πιάσαν κουλουπλάλις *.
* τρεχάματα.

17. Λαλεί, σα του κώλου τουν παγουμένου.
Για τους φλύαρους που δεν λένε τίποτα το ουσιαστικό.

18. Ουρθουγραφία γυρεύγ΄ς απ' τσ' μυλουνούς τουν κώλου.
Μην έχεις απαιτήσεις από άξεστους ανθρώπους.

19. Ας τ' διαόλ' τουν κώλου.
Ανάλογη με την : Ας τ' διαόλ' τη μάνα !
και τη συνηθέστερη : Ας το διάολο !

20. Πάντα ι Γιάννης δε μπορεί
πάντα ι κώλους ιτ πουνεί.
Για εκείνους που είναι συνεχώς παραπονούμενοι.

21. Πήγα να πω τουν πόνου μ',
τσι μι πιάσαν τουν κώλου τ'.
Παράπονο αδικημένου που του γυρεύουν και ρέστα.

22. Εύκουλου είνι, σι ξένου κώλου χίλιις ξλιές.
Μη βγάζεις εύκολα συμπεράσματα κι αποφάσεις για υποθέσεις που αφορούν σε τρίτους. Λέγεται και :

23. Σι ξένου κώλου κατό ραβδιές
στου θκό μ' μήδι μια. (Αγιάσος).

24. Ώρα σ' καλή, τσ ι κώλους μπαρούτ' .
Ειρωνική απάντηση σε μερικούς που με έμφαση και σαν απειλή λένε πως θα φύγουν, ενώ η παρουσία τους είναι αδιάφορη.

Ανάλογη :
25. Ώρα σ' καλή, τσι κώλους τφέτσ' *,
να βρουντά τσι να μη στέτσ'**.
*τουφέκι, **στέκει.

26. Έκανι τσι η ψείρα κώλου.
Πολλές φορές λέγεται και με συνέχεια :
τσ' έχισι του κόσμου ούλου.
Και παραλλαγή :
τσι κατάχισι τουν κόσμου.
Για ανθρώπους άνευ σημασίας που κομπάζουν.

27. Παλαβός (είνι) τσι ι κώλους ιτ.
Για εκείνους που είναι τρελοί, σε όλα τους τα καμώματα.

28. Έλα κώλι μ', φάγι μνι.
Αυτοπαρατήρηση εκείνου, που δεν έκανε σωστά τη δουλειά που ανάλαβε, οπότε τα αποτελέσματα είναι ανάλογα.
29. Αναστινάζου στου τζισμέ*, κλαίγου γιμώζ' η γούρνα, ι κώλους μας εν' έχ' βρατσί τσι του τσιφάλ' μας θέλ' λουλούδια.
*τούρκικη λέξη-βρύση.
Για όσους είναι πέρα από την πραγματικότητα.

30. Αυτή η δλειά θέλ' κώλου τσι σκαμνί.
Συνήθως λέγεται για σπουδαστές, που πρέπει να κάτσουν  να διαβάσουν, για να προκόψουν.

31. Όντας είσι μουναχός, παίδιβγι τουν κώλουσ σ΄,
τσ' όντας είσι μι τς αθρώπ', παίδιβγι τη γλώσσα σ'. (Αγιάσος).
Παροιμία συμβουλευτική, αυτονόητη.
Παραλλαγή :
32. Μουναχός παίδιβγι τουν κώλου σ',
τσι μι τ' ασκέρ'*, του στόμα σ'.
*τούρκικη λέξη - πλήθος, πολλοί άνθρωποι.

33. (Αυτός) έχ' τσι στου κώλου τ' μάτια.
Για ανθρώπους που είναι έξυπνοι και δεν μπορείς να τους ξεγελάσεις.


ΜΕ ΤΗ ΛΕΞΗ  : ΠΟΥΤΑΝΑ

1. Η πουτάνα απ' τη χαρά της
διαλαλεί την πουτανιά της.

Όχι μόνο δεν ντρέπεται αλλά καμαρώνει κιόλας.

2. Πουτάνα του γιβέντισμα*, πανηγυράκι τόχει.
*Διαπόμπευση

Με αντίθετη έννοια από τις δύο προηγούμενες είναι η ακόλουθη.

3. Όχ' τσείν' π' του κάν' μόν' τσείν' π' του διαλαλεί.
 
Για τους αδιάντροπους.

4. Αλάργα απί νιαρό γιατρό
τσ' απί παλιά πουτάνα. (Αγιάσος).

Λαϊκή παρατήρηση : ο νεαρός γιατρός είναι άπειρος,
η παλιά πουτάνα θα σ' εκμεταλλευτεί.

5. Πουτάνας κόρη έπαρι,
πουτάνας γιό μην πάρεις. (Πάφλα - Αγιάσος)

Πιστεύεται πως η κόρη της πουτάνας, βλέποντας την κατάντια της μάνας της, γίνεται ηθική και καλή σύζυγος και μητέρα. Το αντίθετο ο γιος καταντά ρεμάλι.

6. Τς πουτάνας κώλους δε γιρνά. (Αγιάσος)

Οι πουτάνες δύσκολα παραδίδονται σε παρά φύσιν ασέλγειες. Η παροιμία έχει έννοια μεταφορική. Ο παλιός καλός τεχνίτης, η νοικοκυρά που έχει πείρα, θα αποδώσουν καλύτερα. Αντέχουν.

7. Είδις άξα τσι φαγάνα;
Σίγουρα είνι τσι πουτάνα.

Περίεργη αντίληψη για τις άξιες και λαίμαργες γυναίκες. Εδώ η λέξη άξα έχει τη σημασία της "ζωηρής".

8. (αυτή) του κάν'.

Συνηθισμένη έκφραση με την έννοια : συνουσιάζεται.

9. ... Είνι παλιά πουτάνα.

Λέγεται για τους ανθρώπους με πείρα. Έπαινος, θαυμασμός.
Στη Λέσβο οι λέξεις και τα επιφωνήματα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι όταν θέλουν να εκδηλώσουν τον θαυμασμό τους προς κάποιον, πολλές φορές παίρνουν άλλη σημασία από αυτήν που ξέρουμε και που λένε τα λεξικά.

Share

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου